Woordenlijst Politiek Jargon

De ChristenUnie Leiden biedt u een Woordenlijst Politiek Jargon aan. Hierin vindt u veel begrippen die ambtenaren en politici gebruiken, verklaard in normaaltaal.

Rechts op deze pagina vind u hoe en wat in gebruik

Veel plezier ermee.

Mist u nog iets in deze woordenlijst, laat het ons weten via info@leiden.christenunie.nl.

Woordenlijst Politiek Jargon

Aanplakbiljet

Een poster op A3 formaat of groter die voor en tijdens de verkiezingen wordt gebruikt om partijen te promoten en kandidaten bekend te maken. Ook dienen aanplakbiljetten om mensen bekend te maken met de lijstnummering van de partijen tijdens lokale, provinciale of landelijke verkiezingen. Deze hangen op door de gemeente geplaatste borden op veel bezochte plaatsen in de gemeente. In Leiden is er in 2005 een motie geweest om in verband met een strijd om de vierkante millimeter van deze borden (wegens ruimtegebrek). Nu worden deze aanplakbiljetten door medewerkers van de gemeente geplakt zodat er een betere verdeling en nettere uitstraling zou zijn.

Acclamatie, bij

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 16:50
Als een stemming bij acclamatie wordt gehouden, is dat zonder hoofdelijke telling (wel worden de totalen voor en tegen geteld). Stemmen bij acclamatie kan alleen als geen van de mensen met stemrecht daartoe bezwaar heeft. Stemmen bij acclamatie gebeurt ook alleen als er wordt verwacht dat de uitslag duidelijk en dus voorspelbaar is.

Voorbeelden van stemming bij acclamatie zijn:
Kiezen van een voorzitter als er maar een kandidaat is.
Stemmen over een voorstel dat uitgebreid is behandeld en waarin mensen al duidelijk hun mening hebben kunnen geven.

Acclamatie wordt ook gebruikt in verband met instemmen met grote vreugde, instemmen met luid applaus en als zijnde een deel van een lied. Geen van deze onderdelen is van toepassing op gebruik in politiek.
 
Duits: Durch Zuruf/ akklamation
Engels: By acclamation
Frans: par acclamation
Spaans: por aclamación

Accreditatie

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 16:56

In de politiek wordt dit ook wel onderzoek van de geloofsbrieven genoemd. Onderzoek waarin gekeken wordt naar integriteit, oftewel de betrouwbaarheid, van een raadslid, wethouder, burgemeester, enz.
Heeft deze persoon in het verleden betrouwbaar gehandeld, is hij/ zij in aanraking geweest met justitie en waarom? Is hij op zij wel gerechtigd voor een bepaalde partij op te treden?

Duits: akkreditieren
Engels: accreditation
Frans: accréditation
Spaans: accréditation

Achterban

De mensen die een politieke partij steunen. De achterban bestaat uit leden van een partij, donateurs, sympathisanten en mensen die graag een helpende hand willen uitsteken voor deze partij. De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie heeft een grote vriendenkring. Deze mensen, die dus ook behoren tot de achterban, zijn geen lid van de ChristenUnie maar staan wel positief tegenover de ChristenUnie Tweede Kamerfractie en geven daarmee hun steun. Ook de ChristenUnie Leiden heeft naast leden en donateurs mensen die de ChristenUnie Leiden een warm hart toedragen. Positief punt van het lid worden van de ChristenUnie is dat men veel meer informatie krijgt en invloed uit kan oefenen op ledenvergaderingen. Sympathisant worden van de ChristenUnie Leiden kan geheel vrijblijvend en kosteloos door een mailtje te sturen naar sympathisant@leiden.christenunie.nl. Daarbij wordt u geïnformeerd over interessante informatie van de fractie, belangrijke lokale gebeurtenissen van de partij en interessante ontwikkelingen.

Actief kiesrecht

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:01
Het recht om een stem uit te brengen tijdens verkiezingen, wordt daarom ook wel stemrecht genoemd. Een recht dat alle Nederlanders van achttien jaar en ouder hebben. Bij verkiezingen voor gemeenteraden en deelraden mag bovendien een deel van de in Nederland wonende buitenlanders stemmen. Uitgezonderd zijn mensen die 'handelingsonbekwaam' zijn verklaard, waaronder mensen met een ernstige verstandelijke handicap. Ook kan ontzetting uit het kiesrecht onderdeel van een (gevangenis-)straf zijn. Dat is alleen het geval wanneer de rechter bij een vonnis ontzetting uit het kiesrecht opneemt. Een bij velen bestaand misverstand is dat alle gevangenen het kiesrecht niet meer hebben.
 
Duits: activ wahlrecht
Engels: right to vote
Frans: droit de suffrage actif
Spaans: el derecho de sufragio activo

Afspiegelingscollege

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 16:30
College van Burgemeesters en Wethouders in met name grotere gemeenten waarbij de samenstelling een getrouwe afspiegeling is van de politieke verhoudingen in de Gemeenteraad. Dit word ook wel een College op brede basis genoemd.

Aftreden

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:07
Een bestuurslid (wethouder/ minister) die aftreedt, neemt ontslag of wordt eervol of oneervol ontslagen uit zijn functie. Na het aftreden is het echter nog wel mogelijk dat hij/ zij aanblijft, totdat er een nieuwe kandidaat is beëdigd. Tijdens het functioneren na aftreden (wat demissionair ministerschap of wethouderschap heet) mogen er geen belangrijke besluiten worden genomen of afspraken gemaakt.
Als een volledig (wordt vaak voltallig genoemd) college of de meerderheid van een college aftreedt, ontstaat er een crisis. Er is dan geen bestuur en er moeten zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen komen. Dit gebeurt erg weinig maar er wordt wel eens mee gedreigd wanneer de spanningen erg hoog oplopen over bepaalde onderwerpen.
 
(aftredend lid)
Duits: rücktritt der anhänger
Engels: retiring member
Frans: membre sortant
Spaans: miembro saliente

Algemeen kiesrecht (historie van)

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:12

Bij de oprichting van de Bataafse Republiek in 1795 (uit de Verenigde Provinciën en Nederlandse Staten) werden in wat we nu Nederland noemen de eerste verkiezingen gehouden. Een uiterst klein groepje mensen had de mogelijkheid om te stemmen. De Provinciën vormden een statenverbond.

In de jaren die volgden op de oprichting van de Bataafse Republiek wijzigden de eisen aan wie er mochten stemmen langzaamaan. In 1806 maakte Napoleon bruut een einde aan de Bataafse Republiek en werd dit onderdeel van het Franse Keizerrijk. Na hevige strijd gesteund door Pruisische en Russische troepen werd in 1815 het Verenigde Koninkrijk der Nederlanden opgericht (inclusief het huidige België en Luxemburg). Dit splitste zich later weer op.

Bij een grondswetwijziging in 1848 kon een grotere groep mensen gaan stemmen en waren de eerste echte verkiezingen. Het waren toen alleen mannen die mochten stemmen en dan alleen nog de mannen die daar flink voor in de buidel konden tasten (censuskiesrecht). Ongeveer 10% van de mannen had toen kiesrecht.

In een wijziging van de grondwet in 1887 werd het Caoutchouc artikel aangenomen dat het kiesrecht toekende aan alle mannen van 25 jaar en ouder die 'kentekenen van geschiktheid en welstand' vertoonden. Het artikel verving na bijna veertig jaar het censuskiesrecht.

1893 bracht een revolutie op gang met Nieuw Zeeland dat als eerste bekende land het passief vrouwenkiesrecht invoerde. In Nederland kwam dat pas veel later.

In 1896 werden mensen die konden aantonen te kunnen lezen en schrijven (via het behalen van bepaalde examens, het zogenaamde capaciteitskiesrecht) of in het bezit waren van voldoende spaargeld, voldoende loon kregen danwel een eigen huis hadden toegelaten om te stemmen. Dit kiesrecht kwam als aanvulling op het Caoutchouc artikel. Daardoor konden reeds in 1900 49% van de mannen stemmen en in 1913 zelfs al 65%.

Later werd deze groep geleidelijk uitgebreid naar de gehele mannelijke bevolking (1917). Toen mochten vrouwen zich ook verkiesbaar stellen (passief vrouwenkiesrecht). Pas in 1919 werd het actief kiesrecht ook aan vrouwen toegekend. Hoewel met dit begrip ook wel het mannen kiesrecht van 1917 wordt aangeduid, is van 'algemeen kiesrecht' dus pas sprake sinds 1919. Dit kiesrecht werd echter pas werkelijk gebruikt bij de verkiezingen in 1922. Met het algemeen kiesrecht kwam ook de stemplicht en werd overgestapt van een districtenstelsel naar een stelsel van evenredige vertegenwoordiging.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de leeftijd verlaagd van 25 naar 23 en de stemplicht afgeschaft, in 1963 mocht men al stemmen met 21 jaar, en in 1972 op 18 jarige leeftijd. Pas in 1983 werd ook de leeftijd waar op iemand gekozen kon worden naar achttien jaar verlaagd.

In het kabinet Paars II (1998 - 2002) werd er het voorstel gedaan om jongeren vanaf 16 jaar al stemrecht te geven. Dit werd in juni 2006 weer herhaald. Telkens werd het zowel door politiek als door grote peilingen onder de bevolking massaal afgewezen.

Sinds 1985 verwerven immigranten van achttien jaar en ouder na ten minste vijf jaar legaal en onafgebroken in Nederland te hebben gewoond, actief stemrecht voor de verkiezingen voor gemeenteraden en deelraden (in grote steden), provincie en Tweede Kamer. Ook kunnen zij zich dan verkiesbaar stellen (= passief stemrecht). Mensen die binnen de Europese Unie legaal langer dan 5 jaar woonden of een geldig paspoort hebben, krijgen ook automatisch stemrecht bij vestiging in Nederland. De discussie over uitbreiding van het kiesrecht voor buitenlanders is nog altijd gaande.

Lees meer over de geschiedenis van Nederland, geschiedenis van de vorsten en censuskiesrecht

Duits: algemeines wahlrecht
Engels: universal suffrage
Frans: suffrage universel
Spaans: sufragio universal

Algemeen verbindend (verklaren)

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 16:43
Als een maatregel algemeen verbindend verklaard word betekend het dat iedereen waarover die maatregel gaat zich er vanaf dat moment aan moet houden (of er is een duidelijk ander tijdstip vermeld). Dit kan pas nadat een maatregel 'redelijkerwijs bij een groot deel van de doelgroep bekend verondersteld kan worden' wat vaak inhoud dat er een publicatie van word gedaan in een officiele uitgave van de overheid (bijvoorbeeld de Staatscourant) en alle media zijn ingelicht (welke er dan aandacht aan besteden, meestal al voordat de maatregel algemeen verbindend word verklaard omdat er dan nog inspraak mogelijk is). Voor wetten geld dat altijd op het moment dat deze worden gepubliceerd in de Staatscourant ze algemeen verbindend verklaard worden met een bepaalde invoerperiode zodat alle bedrijven en particulieren nog de tijd hebben om zich er op voor te bereiden. Dan moeten ook alle uitzonderingen en extra bepalingen bekend zijn. Anders moeten deze later nogmaals worden gepubliceerd met inspraak en invoertermijn.

Algemene Beschouwingen

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:23
Jaarlijkse besprekingen tussen het college van Burgemeesters en Wethouders en de gemeenteraad over de gemeentebegroting en dus de plannen die het college heeft ingediend.  De algemene beschouwingen zijn ook de jaarlijkse behandeling (in oktober) in de Tweede Kamer van de Miljoenennota (begroting van de Nederlandse staat).
 
Duits: allgemeines
Engels: general considerations
Frans:  considerationes generale
Spaans: consideración general

Algemene Maatregel van Bestuur

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 16:44
Een AMvB is een algemene regeling van wetgevende aard. Een Algemene Maatregel van Bestuur bevat meestal een preciesere uitwerking van een wet en/of houdt een algemeen verbindend voorschrift in op een bepaald beleidsterrein.

Ambtelijk jargon/ ambtelijke vaktaal

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:34
Taalgebruik dat onder mensen die bij een dienst van de overheid werken gangbaar is. Kan dus per onderdeel van de overheid verschillen. Zorgt er vaak voor dat mensen die met ambtenaren communiceren via e-mail, brieven, telefoon of aan de balie niet goed begrijpen wat er wordt bedoeld. Organisaties buiten de politiek proberen vaak ambtelijke vaktaal en ambtelijk jargon te ontmoedigen. Deze vaktaal zorgt er aan de andere kant voor dat de werknemers onderling sneller en effectiever kunnen communiceren. Ook in politieke partijen zijn mensen die langer werkzaam zijn vaak sluipenderwijs veel bezig met dit taalgebruik.
 
Duits: amtliche jargon
Engels: formal jargon/ customs jargon
Frans: jargon officiel
Spaans: jerga oficialmente

Ambtenaar/ ambtenares

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:39
Werknemer in dienst van een overheid (gemeente, provincie, rijk). Dit kan zijn in een ministerie, maar ook bij de plantsoenendienst (deze wordt ook vaak uitbesteed, waardoor het niet altijd ambtenaren zijn), onderwijs en vuilnisophaaldienst. Zo zijn er nog veel diensten die door een overheid worden uitgevoerd en waar dus ambtenaren in werkzaam zijn.


Duits: beamte, bediensteter
Engels: the civil servant, the officer, the clerk, the official, the (tax) investigator
Frans: le fonctionnaire, le employé
Spaans: el empleado público, el empleado, el funcionario

Ambtswoning

Een ambt is een baan bij het Rijk, de Provincie of de Gemeente. Soms is er aan zo'n baan een woning verbonden, dat is dan een ambtswoning. In zo'n woning mag de persoon die deze baan heeft wonen zo lang hij of zij die baan vervult. Denk maar aan een woning van de burgemeester of aan een woning van de minister-president (dat is het Catshuis).

Amendement

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:45
Een amendement is een formele wijziging van een officieel document, met normaal gezien het doel het document te verbeteren. Deze wijziging kan vele vormen aannemen, niet alleen de toevoeging van tekst maar ook het verwijderen van overbodige, onjuiste of gedateerde tekst.


Duits: der Zusatzantrag, der ergänzender Antrag, das Amendement, die Abwandlung, die Veränderung, die Abänderung, die Umgestaltung, das Amendement
Engels: the amendment, the modification, the alteration, the change, the changing, the commutation
Frans: le amendement, la altération, le changement, la révision, le amendement, la proposition complémentaire
Spaans: la revisión, la enmienda, la reforma, la rectificación, la colmar una propuesta

Amoveren

Ambtelijke vaktaal.

Amoveren betekent: iemand uit een ambt of functie zetten, maar wordt ook gebruikt als bedoeld wordt: slopen, verwijderen van gebouwen.

Anarchie

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:47
Staatsvorm waarin een land terecht kan komen als er geen georganiseerde machthebbers zijn of deze machtshebbers te weinig invloed hebben. Wanneer een land in staat van anarchie beland, betekend het dat iedereen kan doen wat hij of zij denkt dat goed is. Dit leid onherroepelijk tot chaotische toestanden en mensen gaan, wanneer ze dicht bij elkaar leven, heel snel door middel van ruzie problemen veroorzaken. Dit leid veelvuldig tot het doden van anderen om daar zelf voordeel bij te hebben (meer spullen of land voor jezelf).
Een staat van anarchie is daarom, wanneer het op grote schaal voorkomt, een ramp voor een land en leid al heel snel tot oorlog en ruinering van een land. Niemand controleert namelijk meer of afgesproken regels worden nageleefd en iedereen zal daarom voor zichzelf moeten opkomen, wat vaak als resultaat heeft dat mensen gaan stelen, vernielen en misbruik maken van anderen.
Anarchie treed ook op tijdens oorlogen tussen landen en als er groepen binnen een land tegen elkaar gaan vechten met wapens (waardoor er sprake kan zijn van burgeroorlog). Anarchie kan snel grote problemen veroorzaken in de omliggende landen (geen handel meer, geen veilig doorkomen door het land met anarchie, veel mensen die vluchten om veiligheid te zoeken) en het is daarom erg belangrijk dat er door andere landen snel word ingegrepen om de staat van anarchie te stoppen.
Anarchie wordt ook wel versimpeld tot iedereen is de baas.


Duits: anarchie
Engels: anarchy 
Frans: désordre, anarchie
Spaans: anarquía

Aristocratie

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:50
Staatsvorm waarin de regering word gevormd door een aantal families die de macht overgeven aan eigen familieleden.
In Nederland was deze staatsvorm totaan de 18e eeuw ook in gebruik, totdat in 1795 de Verenigde Republiek der Nederlanden werd gesticht. De families die van adellijke afkomst waren kregen hadden daarin de macht. Zij hadden ook de spullen als kastelen, grote hoeveelheid grond en verhuurden daarvan een deel van de grond aan mensen die er op werkten om eten te kunnen kopen. (een soort belasting dus)
Van de inkomsten konden de families dan weer een luxe leventje leven, een leger samenstellen, gebouwen bouwen, enz.
Aristocratie word soms versimpeld tot 'de goede families zijn de baas'.


Duits: aristokratie
Engels: aristocracy
Frans: aristocratie
Spaans: aristocracia

Artikel

Hoewel vaak wordt geschermd met artikel..  wordt daarmee in de politiek vaak een onderdeel van het Nederlands burgerlijk wetboek bedoeld.

Met artikel kan uiteraard ook iets heel anders worden bedoeld, zoals een lemma (artikel in een encyclopedie of woordenboek als verklaring van een woord) en een product of dienst van een bedrijf / winkel.

Zie verder: alle wetboeken snel doorzoeken in wetboek online
Wikipedia: Nederlands burgerlijk wetboek
Wikipedia: Lemma

Artikel 12 gemeente

Laatst gewijzigd op: 15-02-2007 16:29
De Nederlandse gemeenten zijn voor hun inkomsten grotendeels afhankelijk van het Rijk. Daarnaast krijgt een gemeente geld van haar eigen burgers via de zogeheten gemeentelijke belastingen. Op basis van verwachte inkomsten en uitgaven stellen gemeenten jaarlijks een begroting op. Een gemeente die er enkele jaren achtereen niet in slaagt om haar begroting sluitend te krijgen, kan het Rijk om een aanvullende uitkering vragen. Hieraan zijn twee voorwaarden verbonden: er moet inderdaad sprake zijn van structurele (langdurige) tekorten en de eigen inkomsten moeten tot een redelijk niveau zijn opgevoerd (dus de belastingen mogen niet expres heel laag zijn gemaakt). Op een dergelijke gemeente is dan artikel 12 van de Financiële VerhoudingsWet van toepassing. We spreken in zo’n geval daarom van een artikeltwaalfgemeente. De aanvullende uitkering kan voor één of meer jaren worden toegekend.
Een gemeente die als Artikel 12 gemeente is aangemerkt krijgt wel tegelijkertijd met de uitkering een adviseur (welke ook wel curator heet) toegekend die dwingend kan adviseren welke projecten stopgezet moeten worden en welke projecten in de gemeente wel door mogen gaan. Deze kan ook (dwingend) adviseren in reorganisatie van de gemeente om kosten te besparen. Deze adviseur moet er voor zorgen dat de termijn dat het nodig is om geld te krijgen van het rijk zo kort mogelijk is.
Het toekennen van zo'n adviseur word ook wel plaatsing onder curatele van een gemeente genoemd.
De gemeenteraad mag in het geval van besparende maatregelen die een curator oplegt daar geen stemming over houden en heeft geen invloed op de adviezen van deze adviseur. Normaal gesproken mag de gemeenteraad namelijk wel beslissen over al het geld wat de gemeente besteed en moeten wethouders dus toestemming vragen (bij grote uitgaven) om projecten te mogen beginnen of geld als subsidie te geven aan een groep, bedrijf of instelling.

artikel 19 procedure

Een artikel 19 procedure gaat over de wijziging in een bestemmingsplan. Vrijstelling van het bestemmingsplan betekent dat u uw plan tóch mag uitvoeren, ook al past het niet in het bestemmingsplan. De artikel 19-procedure is in april 2000 gewijzigd. Was het vroeger zo dat gemeenten na het verlenen van een vrijstelling het bestemmingsplan moesten herzien, nu kunnen ze volstaan met een goede ruimtelijke onderbouwing van de vrijstelling, bijvoorbeeld in de vorm van een structuurplan of structuurvisie waarin toekomstige ontwikkelingen worden geschetst. Burgers kunnen bezwaar maken tegen een vrijstellingsbesluit. De artikel 19-procedure is er in een 'zware' en een 'lichte' vorm, oftewel een lange procedure en een korte procedure . Uw gemeente kan u vertellen welke procedure voor uw bouwplan geldt.

Asiel

Laatst gewijzigd op: 25-06-2007 17:52

Wanneer iemand zich bedreigd voelt op grond van godsdienst (in sommige landen staat de doodstraf op het Christen worden), etnische afkomst (bijvoorbeeld omdat deze persoon Jood is, of Zigeuner), politieke overtuiging, nationaliteit, seksuele voorkeur (in veel landen worden mensen met een homoseksuele voorkeur niet geaccepteerd) of het behoren tot een bepaalde sociale groep, kan deze persoon asiel aanvragen.

Asiel aanvragen gebeurt bij de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) in het eerste land waarin je aankomt dat ook het Verdrag van Dublin heeft ondertekend (waarin staat dat het land waarin een persoon het eerst aankomt de asielaanvraag in behandeling moet nemen)

De Immigratie- en Naturalisatiedienst moet dan binnen 48 uur (na aanvraag) een eerste beslissing nemen. Dat is in tegenstelling tot de procedure zoals die eerder was waarin mensen pas lange tijd later hoorden of hun aanvraag positief was ontvangen of niet. Binnen de 48 uur mag de IND ook oordelen dat ze meer tijd nodig heeft om de aanvraag te behandelen. Dan moet deze aanvraag binnen 6 maanden zijn behandeld. Zie ook website IND

Duits: asyl
Engels: asylum 
Frans: asile
Spaans: asilo